ВСТАВКА ФОТОИЛЛЮСТРАЦИИ № 5
КОЙМÖД ГÖРÖД KOLMAS KAPPALE
Морта нимвежтасъяс. Olla «лоны» кадакывлöн öнiя кадын мортасьöм. Kuka «кодi» да mikä «мый» юасяна нимвежтасъяс. Tämä «тайö», tuo «то, со», se «сiйö» индана нимвежтасъяс. Кадакывбöрса ko/kö юасяна кывтор. Инэссив (ина) вежлöг, сылöн -ssa/-ssä кывйыв. Кывартмöдан -lainen/-läinen кывйыв, войтыръясöс сы отсöгöн нимталöм. Вочасёрнияс.
Cуоми кывйын, кыдзи висьталöма нин вöлi, быд сёрникузя артмö кадакыв отсöгöн. Сёрникузя юкöнъяслöн кыв артыс комикöд öтпöлöс, медводз мунö подувкыв, сэсся юöркыв, сэсся став мукöд юкöныс. Видлалам медводз, кыдзи юöртны со татшöмтор: Тайö пызан — Тämä on pöytä. Суоми кывйын нимтана сёрникузяын 3 мортын öтка лыдын век овлö on «эм» кадакыв-юöрпас. Медводз колö тöдмавны индана нимвежтасъяс, коми кывйысь кодъяс торъялыштöны. Индана нимвежтасъяс татшöмöсь:
tämä тайö — индö дзик матысса, киöн судзана эмтор вылö;
tuo то тайö — индö ылыссаджыктор вылö, киöн кодöс он судзöд;
se сiйö, со сiйö — индö ылын куйлысь эмтор вылö, куимнан нимвежтас письыс бöръяыс суоми кывйын бергалö медтшöкыда.
Став сёрникузяас нимвежтас бöрын сулалö кадакыв, сы бöрын эмакыв либö кывберд. Видлöгъяс:
Tämä on pöytä. Тайö пызан.
Tämä on ikkuna. Тайö öшинь.
Tuo on tuoli. Сiйö улöс.
Se on kaаppi. Сiйö со шкап.
Эмакывъяс бердас сулавлöны кывбердъяс, найö тшöтш бергалöны гöгöрвоöданпас да юöрпас пыдди, сэки найö нимтан вежлöгынöсь, оз вежласьны. Видлöгъяс: iso ыджыд
Tämä on iso pöytä. kaunis мича
Tämä on uusi tietokone. tietokone компъютер
Tuo on puhelin. Se on vanha. puhelin телепон, сёрнитчан
Se on kissa. Se on kaunis ja vielä nuori. vielä на
uusi выль vanha важ nuori том
Татшöм сёрникузяыслöн юалана весьтасыс артмö mikä? «мый?» юасяна нимвежтас отсöгöн. Лыддьöй видлöгъяс:
Mikä tämä on? Мый тайö?
Se on kartta. Тайö карта.
Mikä tuo on? Мый тайö?
Se on kirja. Se on vanha ja hyvä. kirja небöг
hyvä бур
Mikä se on? kaunis мича
Se on kaunis kello. kello часi
Дерт, медся тшöкыда сёрниын бергалöны тшöтш морта нимвежтасъяс, кодъяс век ладмöдчöны кадакывъяскöд. Морта нимвежтасъяс суомиын коми кывйысь тшöтш торъялöны: сэтшöмыс сэнi унджык, эм коймöд морта нёль нимвежтас (комиын кык). Со найö:
minä ме me ми, мийö
sinä тэ te тэ, тiйö
hän сiйö = морт he найö = йöз
se сiйö = абу морт, эмтор, ne найö = абу йöз, эмторъяс,
лэбач-чери-пемöс лэбач-чери-пемöс
Коймöд морта se да ne нимвежтасъяс индöны ловтöмторъяс вылö да тшöтш лэбачьяс, пемöсъяс, черияс да гут-гаг вылö. Видлöгъяс:
Kuka tuo on? tyttö ныв, томиник ань
Hän on Olga. Hän on nuori tyttö. nuori том
Mikä tuo on? kissa кань
Se on kissa. Se on jo vanha. koira пон
jo нин
Tämä on Rex. Se on iso ja kaunis koira. iso ыджыд
Tämä on Suomi. Tämä on Ruotsi. Ne ovat naapurimaat.
naapurimaat орчча канмуяс (-t суффикса эмакывйыс уна лыдын)
Суоми кыв пырö агглютинацияа кывъяс лыдö, став фин-угор, тюрк, монгол кывъяс моз, татшöмöсь тшöтш корея, япон, грузин, австралияса вужвойтыръяслöн да индеечьяслöн кывъяс. Татшöм кывъясын зэв тöдчанатор — суффиксъяс отсöгöн граматикаа уна вежöртас петкöдлöм. Та вöсна колö зэв зумыда тöдны буретш кывйывъяссö. Татчö вайöдам olla «лоны» да asua «овны» кадакывъяслысь öнiя кадын мортасьöмсö. Olla кадакывйын кывподсö петкöдлö -la юкöн, морталiгöн ol кыввуж дорö колö содтыны е йитана шы, сы понда мый кадакывлöн мортасян суффиксыс пансьö век консонантсянь. Мöд сикаса asua кадакывйын кывпод петкöдлысьыс бöръя -а кывйылыс, кодi морталiгöн усьлö, öд кывдiныслöн бöръя u вокалыс кывдiнас эм нин.
морт öтка лыдын уна лыдын
1 морт Minä olen / asun Ме эм /ола Me olemme / asumme
2 морт Sinä olet / asut Тэ эм / олан Te olette / asutte
3 морт Hän on / asuu Сiйö эм / олö He ovat / asuvat
Коймöд мортын öтка лыдын кадакывъяслöн торъя суффиксыс абу, но морталiгöн уна кадакывлöн бöръя вокалыс нюжалö, со кöть, asu-a «овны», -a кывпод суффикстöм кывдiныс asu-, а 3 мортын öтка лыдын кадакыв пертасыс asuu «сiйö олö».
Видлöгъяс:
Minä olen Olga, olen opiskelija. opiskelija студент(ка)
Sinä olet myös opiskelija. myös тшöтш
Hän on Jаakko, hän on opettaja. opettaja велöдысь
Me olemme Minna ja Sara, olemme opiskelijoita.
Te olette jo tässä/täällä. Hyvä! Тi танöсь нин! Бур!
He ovat myös tässä/täällä. Oikein hyvä! tässä танi
оikein hyvä зэв бур
♦ Тöд вылö! Вайöдöм opiskelijoita «студентъяс» эмакывйыс сулалö торъя вежлöгын, партитивын, уна лыда пертасын, сöмын тайöс лоö тырвыйö гöгöрвоöдöма небöгас водзö на.
Суоми кывйын öткымын кывтор кокниа йитчö кадакыв бердö да найöс гижöны öтлаын. Татшöм лыдас пырö юасяна ko/kö кывтор, кодлы веськыда лöсялö комиын ö кывтор, шуам кöть, Asutko sinä Turussa? «Олан-ö тэ Туркуын?» Юасигöн кывторъя кадакывйыс сёрникузяын сулалö водзас. Видлöгъяс:
— Оnko Seppo jo johtaja? johtaja веськöдлысь
— Joo, hän on nyt johtaja. nyt öнi
jo нин
— Asutko sinä Helsingissä? kyllä да, збыль
— Kyllä, asun Helsingissä. Helsingissä Хельсинкиын
Инэссив (inessiivi) вежлöг артмö -ssa/-ssä кывйыв отсöгöн да вочавидзö missä? «кöнi?» юалöм вылö. Комиын cылы веськыда лöсялö ина вежлöг. Тöдса нин tämä «тайö» индана нимвежтас инэссив пертасын лоö tässä «танi».
Видлöгъяс:
— Minä asun Komissa, Syktyvkarissa. Ме ола Комиын, Сыктывкарын.
— Missä sinä asut? — Minäkin asun Syktyvkarissa. -kin кывтор, пасйö «тшöтш»
— Нän asuu Espoossa. Espoo Хельсинки дорын кар
Me asumme Suomessa. Suomi Финляндия
— Missä te asutte? — Asumme täällä, Helsingissä. Turku Турку
— Minna ja Sara asuvat Turussa. Turussa Туркуын
— Asuvatko Minna ja Sara Turussa? — Kyllä, he asuvat.
• Ина вежлöгын Turku да Helsinki иннимъяслöн кывдiныс мöдджык — Turu-, Helsingi-. Та йылысь унджык лоö юöртöма водзö воана гöрöдъясын.
КЫВАРТМÖМ -lainen/-läinen суффикс
Тайö суфиксыс йитчö иннимъяс дiнö да артмöдö сэтшöм кывъяс, кодъяс пасйöны войтырсикас нимъяс да кутшöмкö кар-сиктын олысьясöс. Шуам, Suomi «Финляндия» му ним дорö –lainen йитчöмöн артмö suomalainen «фин, суоми морт». Со медся бергалана войтырнимъясыс. Лыддьöй да юраныд сюйöй фин шуанног серти торъялана канму нимъяссö.
Ruotsi Швеция – ruotsalainen швед, уна лыдын ruotsalaiset шведъяс;
Norja Норвегия — norjalainen, уна лыдын norjalaiset норвежеч(ьяс);
Venäjä Россия — venäläinen, уна лыдын venäläiset россияса(яс);
Saksa Германия — saksalainen, уна лыдын saksalaiset немеч(ьяс);
Viro, Eesti Эстония — virolainen, eestiläinen, уна лыдын virolaiset, eestiläiset эст(ъяс);
Komi Коми му — komilainen, уна лыдын komilaiset коми(яс);
Puola Польша — puolalainen, уна лыдын puolalaiset поляк(ъяс);
Unkari Венгрия — unkarilainen, уна лыдын unkarilaiset венгр(ъяс);
Valko-Venäjä Белоруссия — valkovenäläinen, уна лыдын valkovenäläiset белорус(ъяс);
Ranska Франция — ranskalainen, уна лыдын ranskalaiset француз(ъяс);
Amerikka Америка (АÖШ) — amerikkalainen, уна лыдын amerikkalaiset американеч(ьяс);
Italia Италия — italialainen, уна лыдын italialaiset итальянеч(ьяс).
Карын, сиктын олысьясöс нимтöм артмö тшöтш тайö туйöд:
Turku Турку — turkulainen, уна лыдын turkulaiset туркуса(яс);
Helsinki Хельсинки — helsinkiläinen, уна лыдын helsinkiläiset хельсинкиса(яс);
Espoo Эспоо — espoolainen, уна лыдын espoolaiset эcпооса(яс);
Syktyvkar Сыктывкар — syktyvkarilainen, уна лыдын syktyvkarilaiset сыктывкарса(яс);
Moskova Канкар, Мöскуа — moskovalainen, уна лыдын moskovalaiset мöскуаса(яс);
Pietari Питер, Вежа-Петыркар — pietarilainen, уна лыдын pietarilaiset питерса(яс);
Pariisi Париж — pariisilainen, уна лыдын pariisilaiset парижса(яс);
Vylgort Выльгорт — vylgortilainen, уна лыдын vylgortilaiset да с.в.
DIALOGEJA
— Hei! Minä olen Jussi.
— Hei! Minä olen Andrei. Oletko sinä suomalainen?
— Olen. Kuka sinä olet? Oletko venäläinen?
— Kyllä, olen venäläinen. Minä asun Pietarissa. Missä sinä asut, Jussi?
— Minä olen helsinkiläinen, asun siis Helsingissä. siis сiдзкö
— Hauska tutustua! kiitos аттьö
— Samoin! Hauska tutustua! samoin сiдз жö
— Päivää! Minä olen Elina. Kuka Te olette?
— Hyvää päivää! Minä olen Galina. Oletteko Te suomalainen?
— Kyllä, olen suomalainen. Asun täällä Turussa, olen turkulainen. Oletteko Te venäläinen?
— Olen venäläinen ja asun Venäjällä. Mutta minä olen kansallisuudeltani komilainen, asun Komissa, Syktyvkarissa. Minä olen syktyvkarilainen. vai или
— Mikä Syktyvkar on? Onko se kaupunki vai kylä? kylä сикт
— Se on pieni ja kaunis kaupunki, se on Komin pääkaupunki.
— Hauska tutustua! kaupunki кар
— Hauska tutustua! mutta нo
pääkaupunki юркар
kansallisuudestani войтырсикасöй серти
— Hyvää iltaa! Oletteko Te Katja Turunen?
— Iltaa! Kyllä, olen Katja Turunen. Oletteko Te Minna Ruotsalainen?
— Joo, kyllä olen Minna Ruotsalainen. Oletteko Te suomalainen?
— Olen venäläinen, mutta nyt asun Suomessa, Espoossa. Missä Te asutte?
— Minäkin asun Espoossa, olen espoolainen. Oletteko Te täällä opettajana?
— Kyllä, minä olen täällä opettajana. Tervetuloa kurssille!
— Kiitos!
• Тöд вылö! Бöръя вочасёрниас паныдасьлö -na суффикса кывпертас, «велöдысь» вежöртаса opettaja-na кывйыс эссив вежлöгын, сiйö пасйö мортсö уджсикас сертиыс. Комиын весьтасыс велöдысь, велöдысьын.
• Вежавидзана шыöдчöма шуöмъясын, тi вылö сёрниын суоми кывйын 2 морта уна лыда нимвежтасыс гижсьö ыджыд шыпассянь: Te.
SUOMEN KARTTA
Tämä on kartta. Se on iso. Tämä iso kartta on Suomen kartta. Tässä on Suomi. Se on iso ja kaunis maa. Tässä on Ruotsi. Se on Suomen naapurimaa. Тässä on Norja. Sekin on Suomen naapurimaa. Тässä on Viro. Se on pieni maa. Sekin on Suomen naapurimaa. Tässä on Itämeri ja tässä on Suomenlahti. Tässä on Venäjä. Se on hyvin iso ja kaunis maa. Ruotsi, Norja, Viro ja Venäjä ovat Suomen naapurimaat. Suomalaiset asuvat Suomessa, heitä asuu myös Ruotsissa ja Venäjällä. Ruotsalaiset asuvat Ruotsissa ja heitä asuu myös Suomessa. Norjalaiset asuvat Norjassa. Virolaiset asuvat Virossa. Venäläiset asuvat Venäjällä.
Tämä on Helsinki, se on Suomen pääkaupunki. Se on iso ja kaunis kaupunki. Tässä on Turku. Se kaunis kaupunki on Suomen vanha pääkaupunki. Turkulaiset asuvat Turussa ja helsinkiläiset asuvat Helsingissä. Missä sinä asut?
Itämeri Балтика саридз Suomenlahti Суоми куръя, рочöн Финский залив
Тöд вылö!
• Venäjä Россия инним дорö йитчö оз инэссивлöн, а мöд вежлöглöн, адэссивлöн -llä суффикс: Te asutte Venäjällä. Кывйысь кывйö комиöдöмöн лоö «Россия вылын».
• Уна кыв помасьö уна лыд петкöдлысь -t суффиксöн: virolaiset «эстъяс», сэки петкöдчö кывъяслöн –se вылö помасян кывдiн.
♦ Некымынын инним бердын эм генитив вежлöглöн -n суффикс, индö асалан вежöртас вылö, Suomi → Suomen pääkaupunki «финляндияса юркар».
ВСТАВКА ФОТОИЛЛЮСТРАЦИИ КАРТА ФИНЛЯНДИИ Aluehallinto… 2010
УДЖЪЯС HARJOITUKSIA
1 удж/harjoitus. Мортав куим кадакыв.
asu-a «овны» ol-la «лоны» tutustu-a «тöдмасьны»
Minä ___________ ___________ ______________
Sinä ___________ ___________ tutustut
Hän ___________ on ______________
Me ___________ ___________ ______________
Te ___________ ___________ ______________
He asuvat ___________ ______________
2 удж/harjoitus. Лöсьöд сёрникузяяс бала серти.
[Ivan. Venäjä.] → Minä olen Ivan. Minä asun Venäjällä. Olen venäläinen, puhun venäjää.
1. Pekka. Suomi.___________________________________________________
2. Fred. Ruotsi. ____________________________________________________
3. Karl. Norja. _____________________________________________________
4. István. Unkari. __________________________________________________
5. Galja. Komi. ___________________________________________________
6. Tiit. Viro. _____________________________________________________
7. Hans. Saksa. ___________________________________________________
8. Stella. Italia. ___________________________________________________
3 удж/harjoitus. Лöсьöд юалöмъяс сетöм кывъяс йылысь kuka да mikä, hän да se нимвежтасъяс отсöгöн. Бала: tuoli. → Mikä se on? либö Pekka. → Kuka hän on?
1. kissa. __________________________________
2. Leena, nuori tyttö. _________________________
3. vanha kello. ______________________________
4. Jaakko, opiskelija. _________________________
5. Minna, opettaja. ___________________________
6. kartta ___________________________________
7. Helsinki __________________________________
8. koira ____________________________________
9. papukaija ________________________________
4 удж/harjoitus. Бöрйы стöч вочакыв веськыдладорö вайöдöмаясысь.
1. Laura on kiinalaiset.
2. Helsinki on meri.
3. Venäjä on Suomen pääkaupunki.
4. Moskova on Suomen naapurimaa.
5. Espoo on kiinalaiset.
6. Suomi on kaunis tyttö.
7. Ruotsi on kaupunki.
8. Ranskalaiset asuvat Venäjän pääkaupunki.
9. Itämeri on iso maa.
10. Kiinassa asuvat Ranskassa.
5 удж/harjoitus. Лöсьöд юалана сёрникузяяс улöджык вайöдöм сёрникузяын юöр йылысь.
____________________________________________
Minä olen Tanja Kaseva.
____________________________________________
Kyllä. Minä olen komilainen.
____________________________________________
Minä asun Syktyvkarissa.
____________________________________________
Syktyvkar on kaupunki.
_____________________________________________
Se on pieni ja kaunis kaupunki.
6 удж/harjoitus. Артмöд юасяна сёрникузяяс ko/kö кывтор отсöгöн. Бала: Tämä on puhelin. → Onko tämä puhelin?
1. Sinä olet Tanja Turunen.
2. Seppo on suomalainen.
3. Hän asuu Espoossa.
4. Seppo on opettaja.
5. Espoo on iso kaupunki.
6. Tämä on Suomen kartta.
7 удж/harjoitus. Вуджöд комиысь суоми кывйö.
Ме Сэппо Рантанэн. Ме суоми морт. Ме студент, ола Туркуын. Турку — кар, тайö мича важ кар.
Тайö карта. Тайö ыджыд карта, тайö Финляндиялöн карта. Танi Хельсинки. Тайö ыджыд мича кар, Суоми юркар. Тайö выль юркар. Танi Турку, тайö Суомилöн важ юркар. Финъяс олöны Финляндияын, неуна Швецияын да Россияын.